به نقل از «ایران اکونومیست»

آقای رییسی ، کدام «عدالت»؟

تاریخ انتشار: ۷ مهر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۱۰۱۱۶۹

آقای راسل اما چه گفته که به تعریف عدالت نزدیک‌تر است؟ او رک و پوست‌کنده و صاف و روشن می‌گوید: "عدالت، عبارت از هر چیزی است که اکثریت مردم آن را عادلانه بدانند."

برخی از مخاطبان در واکنش به یادداشت قبلی دربارۀ نطق رییس جمهوری اسلامی ایران در مجمع عمومی سازمان ملل با عتوان «سه بی‌دقتی در نطق رییسی» این حساسیت و نکته‌سنجی را مته به خشخاش‌گذاشتن دانسته بودند حال آن‌که نویسنده حساسیت در قبال نسبت‌دادن های تاریخی را در طول فعالیت روزنامه‌نگاری طی تمام ۲۵ سال گذشته فارغ از این که گوینده که بوده انجام داده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

چه وقتی که آقای خاتمی پرسپولیس را معادل "تخت‌جمشید" دانست و یادآور شدم "شهرپارسه" معادل آن است چه هنگامی که آقای قالیباف دربارۀ جنگ، نسبت‌هایی به اولین رییس جمهوری داد و با استناد به سخنان آیت‌الله خامنه‌ای بر نادرستی آنها تأکید شد زیرا اشاره و استناد تاریخی باید درست و دقیق باشد و در همین فقرۀ اخیر نمی‌توان تصور کرد مرحوم رجایی پای شکنجه دیدۀ خود را روی تریبون سازمان ملل گذاشته باشد و باید توضیح داده می‌شد اولا نخست‌وزیر بوده نه رییس جمهوری و ثانیا در کنفرانس خبری آن کار را انجام داده نه پشت تریبون.

با این حال برای آن که تصور نشود تنها به بی‌دقتی‌های تاریخی در آن نطق توجه شده و از روح آن غفلت شده نکته دیگری قابل ذکر است.

آقای رییسی در این نطق بیش از ۴۰ بار از کلمۀ «عدالت» با مشتقات آن به صورت مثبت و منفی (عادلانه/ ناعادلانه/ بی‌عدالتی) استفاده می‌کند اما توضیحی در این باره نمی‌دهد که منظور مشخص او از «عدالت» و بی‌عدالتی چیست البته آن را در برابر «ظلم» توصیف می‌کند ولی باز مشخص نمی‌کند مراد او از ظلم دقیقا چیست. حال آن که در نطق پارسال در ابتدا یادآور شد که منظور او از آزادی چیست.

وقتی می‌گوییم "دو به اضافه دو مساوی چهار است" به لحاظ "منطقی" درست است و هنگامی که می‌گوییم هوای بیرون بارانی است به لحاظ "تجربی" درست است و لباس فردی که تازه وارد خانه شده و شیشه‌ها گواه‌اند و جدای مشاهده می‌توان تجربه کرد. گزاره‌های غیر منطقی و غیرتجربی را اما نمی‌توان بدون توضیح رها کرد.

مشهورترین تعریف از عدالت نزد شیعیان همان جمله است که در نهج‌البلاغه به نقل از امام‌ علی‌ع آمده: "یضع الامور مواضعها". یعنی "قرار گرفتن هر چیزی سر جای خود" . از نطق مورد اشاره اما این مفهوم برنمی‌آید بلکه بیشتر به عنوان نقطۀ مقابل ظلم منظور است.

عدالت را "تجاوز نکردن به حقوق دیگران" و "دادگری" و "حکم به حق" هم دانسته‌اند. در تعاریف مدرن‌تر اما به میزانی که تبعیض نیست عدل هست. هم‌چنان که به اندازه‌ای که شب نیست روز هست و به اندازه‌ای که روز هست شب نیست. با این نگاه برای آن که بدانیم چقدر عدالت هست باید ببینیم چقدر تبعیض نیست و نمی‌توان هم زمان از عدالت و تبعیض سخن گفت با هر توجیه.

در این نطق اما عدالت در نقطۀ مقابل ظلم نشسته است در حالی که ظلم مصادیق متعدد دارد و تبعیض بیشتر قابل اندازه‌گیری است و برخی از هم خانواده‌های عدل و عدالت مانند "عِدل" یا "عدیل" به معنی پیمانه به لحاظ امکان اندازه‌گیری قابل درک است.

تعریف مدرن‌تر از عدالت که در کشورهای برخوردار از لیبرال دموکراسی هواخواه و البته مصداق دارد "فرصت‌های برابر" است. جامعه‌ای که فرصت رشد و شکوفایی را برای همه فراهم می‌آورد عادلانه‌تر است تا جامعه‌ای که راه ارتقای سیاسی و فرهنگی و اقتصادی را می‌بندد ولو از بام تا شام شعار عدالت سر دهد و اتحاد شوروی چنین جامعه‌ای بود. بیرون حزب کمونیست امکان هیچ پیش‌رفت و ارتقایی فراهم نبود اما ادعای عدالت‌خواهی آنان گوش فلک را کر کرده بود. پاره ای امکانات توزیع شده بود اما احساس فرصت برابر نبود.

دو دهه قبل و خاصه پس از روی کار آمدن محمود احمدی‌نژاد در ایران عدالت بیشتردر مفهوم توزیعی آن مورد توجه قرار گرفت به این معنی که امکانات تا چه اندازه توزیع و تقسیم می‌شود. فرض در این گزاره بر این است که به قدر کافی برخوردار هستیم ولی خوب توزیع نمی‌شود. انگارۀ ذهنی غالب ایرانیان هم چه پیش از انقلاب و چه بعد از آن همین است. پول و ثروت داریم اما خوب توزیع نمی‌شود و از این رو از مفهوم عدالت استقبال می‌شد.

برخی هم با نگاه تلخ فلسفی معتقدند اساسا عدالتی در کار نیست و عدالت واقعی این است که همه ما بعد هشتاد نود سال می‌میریم و وقتی این قطار در پایان، ته درۀ مرگ می‌افتد چه اهمیت دارد که داخل واگن من نان خالی بخورم و دیگری موز؟ چون از بالا که نگاه کنی همه واگن‌ها و کوپه ها هم‌سرنوشت‌اند و این همان عدالت است: فرجام یک‌سان. در نگاه مذهبی اما عدالت یکی از ارکان است و برای تحقق آن باید کوشید. منتها تعریفاز عدل را هرقدر نمی‌توان ارایه داد از ظلم و تبعیض که نقیض آن است که می‌توان و مصادیق تبعیض هر جا باشد یعنی عدالت نیست و راه استقرار عدالت از بین بردن مصادیق تبعیض است که کاملا آشکارند و غیر قابل انکار.

هر چه نطق آقای رییسی را کندوکاو کردم اما درنیافتم جدای این که "عدالت، نفی ظلم است" در نگاه او چه مؤلفه‌هایی دارد و کدام تعریف مدِ نظر است: فرصت‌های برابر برای همه، حکم به حق، اعمال نکردن تبعیض، هر چیز در جای خود، دادگری در قضاوت، انصاف، رفتاری بین افراط و تفریط یا یک مرحله قبل از قسط؟ (در سال های انقلاب بر تفاوت قسط و عدل بسیار تأکید می‌شد).

تا پیش از آن که از نظر برتراند راسل آگاه شوم تعریف خودم از عدالت علاوه بر «هر چیز در جای خود» این بود که به میزانی که تبعیض نیست عدالت هست و عدالت را از نقیض آن باید شناخت: اشیا با ضد خود شناخته می‌شوند.

با این نگاه به میزانی که سیریم گرسنه نیستیم و به اندازه‌ای که گرسنه ایم سیر نیستیم و نمی‌توان هم سیر بود هم گرسنه و اگر شاهد تبعیض بودیم و باشیم داعیۀ عدالت پذیرفتنی نیست.

آقای راسل اما چه گفته که به تعریف عدالت نزدیک‌تر است؟ او رک و پوست‌کنده و صاف و روشن می‌گوید: "عدالت، عبارت از هر چیزی است که اکثریت مردم آن را عادلانه بدانند."

عصرایران

منبع: ایران اکونومیست

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iraneconomist.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران اکونومیست» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۱۰۱۱۶۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

بابک زنجانی عفو شد

درخواست عفو بابک زنجانی از سوی دادگستری استان تهران مطرح و با تائید رئیس قوه قضاییه و موافقت رهبر انقلاب حکم اعدام بابک زنجانی نقض و تبدیل به ۲۰ سال حبس شد.

به گزارش مشرق، این نشست از طریق تلویزیون اینترنتی سیمای عدالت به آدرس https://www.aparat.com/simayeedalat/live به صورت زنده در حال پخش است.

سخنگوی قوه قضاییه در ابتدا با تشکر از سخنگویان پیشین عدلیه گفت: آقایان میرمحمد صادقی، الهام و مرحوم کریمی راد، جمشیدی، حجت الاسلام والمسلمین اژه‌ای، اسماعیلی، خداییان و ستایشی مراتب تقدیر و تشکر خود را ابراز می‌کنم.

وی ادامه داد: یکی از جنبه‌هایی که اعطای این مسئولیت خیر به بنده را سپرد ناشی از این نگاه راهبردی رئیس قوه قضاییه در اهمیت به مقوله پیشگیری از وقوع جرم و ضرورت حذف زمینه‌های ایجاد جرم، قبل از وقوع آن با همکاری مردم و به ویژه از طریق کمک رسانه‌ها به عنوان رکن جدید حاکمیتی در دنیای جدید مورد توجه قرار دادند، بوده است که برای ما تعیین کننده است.

جهانگیر اضافه کرد: قوه قضاییه به عنوان کانون پیگیری و تحقق عدالت و احقاق حقوق مردم و حل و فصل دعاوی و رفع تظلمات و مبارزه با مظاهر فساد و پیشگیری از وقوع جرم و نظارت بر حسن اجرای قوانین براساس قانون اساسی و سیاست‌های ابلاغی و سایر قوانین، وظایف سنگینی دارد که به ما سپرده شده است. تبیین این وظیفه سنگین و شناساندن حجم عظیم این وظایف مستلزم اطلاع رسانی دقیق و پاسخگویی به افکار عمومی برای استفاده از ظرفیت‌های عظیم مردمی در کنار دستگاه قضایی است.

سخنگوی قوه قضاییه با تبریک روز کارگر و روز معلم گفت: کارگران به عنوان بازوان اصلی تولید کشور نقش مهمی در حوزه اقتصاد و سازندگی کشور ایفا کرده‌اند و می‌کنند و امسال نیز شعار سال جهش تولید با مشارکت مردم است این نقش بیش از پیش پر رنگ شده است که باید مورد توجه قرار گیرد.

جهانگیر گفت: ما در قوه قضاییه تلاش کنیم تا وسیله تسهیل فعالیت این عزیزان را در حدی که شان آن‌ها رعایت شود را در جامعه فراهم کنیم.

در ادامه سخنگوی قوه قضاییه با تسلیت ایام شهادت امام جعفر صادق علیه السلام گفت: یکی از موضوعاتی که در هفته‌های گذشته با آن در دستگاه قضایی روبه‌رو بودیم و به نوعی می‌تواند سر منشا همه فعالیت‌ها و ماموریت‌ها و سیاست‌ها باشد بحث نسخه جدید سند تحول و تعالی قوه قضاییه بود که از سوی ریاست قوه قضاییه ابلاغ شد.

حکم اعدام بابک زنجانی نقض و تبدیل به ۲۰ سال حبس شد
درخواست عفو بابک زنجانی از سوی دادگستری استان تهران مطرح و با تائید رئیس قوه قضاییه و موافقت رهبر انقلاب حکم اعدام بابک زنجانی نقض و تبدیل به ۲۰ سال حبس شد.

پیامد نهایی اجرای سند تحول دسترسی به عدالت رضایت‌مندی مردم است
سخنگوی قوه قضاییه در نشست خبری گفت: در حوزه پیشگیری از جرایم و دعاوی با چالش‌هایی از جمله تزلزل در روابط حقوقی اشخاص روبرو هستیم. ناکافی بودن بعضی از تبعات ارتکاب جرم یا مسائل دیگر که زمینه شکل‌گیری جرایم را ایجاد می‌کرد که تراکم پرونده ها و تعدد شکایات در سیستم قضایی را به دنبال داشت. بحث هوشمندسازی شروط قراردادی و تقویت خدمات دفاتر اسناد رسمی و خدمات حقوقی هوشمند از جمله فرایندهایی است که در سند تحول قضایی پیش بینی شده است. در سند تحول به بحث مقابله با فساد و کارآمدی توجه ویژه‌ای شده است. در این سند تلاش شده به نحوی ماموریت‌های لازم پیش‌بینی شود که پیامد نهایی اجرای سند دسترسی به عدالت مورد نظر و رضایت‌مندی مردم باشد